مطالعه، شناسایی و بررسی تاثیرات زیست محیطی ریزگردهای رادیواکتیو ناشی از فعالیت های معدنی اورانیوم ساغند (یزد)

معدن اورانیوم ساغند در استان یزد در km180 شمال شرق شهر یزد و km40 شرق دهکده ی ساغند واقع شده است. کانسار آهن-اورانیوم (fe-u) ساغند در اثر پدیده های متاسوماتیک هیدروترمال درجه حرارت بالا ایجاد شده است. تأثیرات هیدروترمال قوی بر روی سنگ های میزبان اولترامافیکی در معدن اورانیوم ساغند، موجب ایجاد غنی شدگی آهن و عناصر کمیاب در این معدن شده است. علاوه بر این، در طی آلتراسیون سیالات دمای بالا، تحرک-پذیری اورانیوم و توریم به طور بارزی افزایش یافته است. در هنگام فعالیت های معدن کاری در طی مراحل انفجار، سنگ شکنی، برش، دریل کاری، باربرداری، دمپ و نیز نقل و انتقال کانه های اورانیوم، ریزگردهای مختلفی ایجاد می شوند. بعلاوه در طی این فرآیندها، رادیوم و دیگر محصولات واپاشی کانه های اورانیوم، آزاد می شوند که مخاطرات زیست محیطی آن از اورانیوم موجود در باطله ها و مراکز فرآوری بااهمیت تر می باشند. میکروسکوپ الکترونی روبشی (sem) و ریزکاوشگر الکترونی مجهز به آشکارساز wds و سیستم تصویر آنالیزی، به منظور مطالعه ی فابریک اولیه، ریزریخت شناسی (میکرومورفولوژی)، ترکیب شیمیایی و توزیع اندازه ی ذرات ریزگرد مورد استفاده قرار گرفت. اندازه، نسبت ذرات و ترکـیـب شیمیـایـی آنها بوسیلـه sem (روش edx) ولـی ترکیـب فــازهای کـانـی شناسـی ذرات توسط wds-epma مورد مطالعه قرار گرفتند. آنالیزهای sem نشان دادند که مواد ریزدانه عمدتاً از ذراتی با اشکال نامنظم تشکیل شده اند. آنالیزهای 46 ذره منفرد نشان داد که همه ذرات، آگرگاتهایی از کانیهای متفاوت بوده و تعدادی از ذرات نیز حاوی اورانیوم، توریم و سولفور می باشند. نتایج مطالعات ژئوشیمیایی-زیست محیطی در معدن نشان داد که گردوغبارات حاصل از تجهیز معدن و بهره برداری مواد معدنی در کلیه نواحی محیط معدنکاری زیرزمینی انتشار می یابند. گردوغبارات ناشی از سنگ شکن ها بخاطر اینکه دارای میزان میانگین بالایی از عناصر از جمله s (613/11%)، si (293/19%)، mo (844/23%)، mg (19/6%)، ba (56/6%)، y (557/14%)، al (05/2%)، nd (69/2%)، pb (141/9%)، sb (411/2%) و cd (71/15%) مـی بـاشـنـد، مـشـکل زیـسـت محیـطـی مهمی تلقی می شوند. گردوغبارات ناشی از فرآیندهای انفجار، خردایش، برش و انتقال کانه های اورانیوم (در مکان های بدون کنترل)، به دلیل اینکه به طور میانگین در حدود 25% از ذراتشان کوچکتر از mµ10 می باشند، خطر بزرگی برای سلامتی انسان محسوب می-شوند. فرآیندهای استخراج و فرآوری نیز می تواند مقادیر زیادی از گردوغبارات فرار را تولید نماید که هنگامی که در حالت غیرکنترل شده ایجاد شوند، پتانسیل بزرگی برای به مخاطره انداختن سلامتی پرسنل مستقر در معدن محسوب می شوند. از این رو شناسایی، اندازه گیری و پایش مستمر آثار زیست محیطی ریزگردها و انجام تکنیک های ضروری برای رفع این رخدادها ضروری است.